نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشگاه آیتالله حائری میبد، گروه ایرانشناسی، میبد، ایران
چکیده
تاریخنگاری نمیتواند فارغ از تأثیرات علوم دیگر یا حوزههای اجتماعی و سیاسی بهدرستی مطالعه و فهمیده شود. بر همین اساس، نویسنده کوشیده است در این جستار و در بازه زمانی عصر صفویه، رابطه کیهانشناسی و در زمینهای محدودتر، تنجیم را با تاریخنگاری، با اتخاذ رویکردی توصیفی- تحلیلی بررسی کند. نویسنده ابتدا مقدماتی در باب «قِران»به عنوان یکی از مبادی ستارهشناختیِ مرتبط با بحث اصلی این نوشتار بهدست داده و در بخشهای بعدی، ضمن شناسایی چگونگی پیوند ستارهشناسی و تنجیم با تاریخنگاری، تأثیر و تأثر این حوزهها را بر اساس منابع شاخص تاریخنگارانه و ستارهشناسانه بررسی کرده است؛ سرانجام در بخش پایانی این جستار که «بلاغت تنجیمی» نام یافته، نویسنده با رویکردی فرمگرا کوشیده تا ریطوریقای تاریخنگارانه صفوی را در ربط با تنجیم تحلیل و بررسی کند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
The Link Between Astronomy and Astrology in Safavid Era
نویسنده [English]
- Behzad Karimi
Assistant Professor, Department of Iraninan Studies, Ayatollah Haeri University of Meybod, Iran
چکیده [English]
The historiography can be understood by studying the contextual, social and political science. On this basis, the relationship between cosmology and historiography during Safavid Era will be studied in this paper. In the early part, the “Qiran” (conjunction) as an essential principle related to the core of this essay is reviewed. Then, the connection between astrology and historiography and their influences based on the historiographical and astrological works have been considered. Finally, Safavid historiographical rhetoric has been studied through a formalistic approach.
Keywords: Historiography, Cosmology, Astronomy, Astrology, Safavid Era.
References
Abū al- Ḥasan Ḳazwīnī, fawaʾid al- Ṣafawiyya, Revised by Maryam Mir Ahmadi, Tehran, Mūʾassisa-yi Muṭāliʿāt wa taḥḳīkāt-i farhangī, 1988/ 1367.
Abū Rayḥān al- Bīrūnī, al- tafhīm li- Awāʾil ṣināʿat al- tandjīm, Revised by Jalal Homaei, Tehran, Madjlis, 1939- 1937/ 1318-1316.
Abū muʿashshir Balkhī, Aḥkām Ḳirānāt-i Abū muʿashshir Balkhī, Malek National Library and Museum Of Iran, manuscript, No. 3395/5.
Afūshtaʾī Naṭanzī, Hidāyat Allāh, Nuḳāwat al- āthār fī dhikr al- akhyār, Revised by Ehsan Eshraghi, Tehran, Bungāh-i tardjuma wa nashr-i kitab, 1971/ 1350.
Ahmadi, Babak, Risāla-yi Taʾrikh, Tehran, markaz, 1387/ 2008.
Amīnī Harawī, Amīr Ṣadr al- Dīn Ibrāhīm, Futūḥāt-i Shāhī, Revised by Muhammad-Reza Nasiri, Tehran, Andjuman Āthār wa Mafakhir-i farhangī, 2004/ 1383.
Anārī, Muḥyi ʾl- Dīn b. Badr al- Dīn, Aḥkām-i ḳirānāt Muḥyi ʾl- Dīn Anār Bayāzī, Malek National Library and Museum Of Iran, manuscript, No. 3068.
Būdāḳ Munshī Ḳazwīnī, Djawahir al- Akhbār, Revised by Mohsen Bahram Nejad, Mīrāth-i Maktūb, Tehran, 2008/ 1387.
Chardin, Jean, Safar-nama Shārdun (Perser Bayagesen), trans. Eghbal Yaghmaei, Tehran, Tūs, 1995/ 1374.
Djanābandī, Mīrzā Bayg, Rawḍat al- Ṣafawiyya, Revised by Gholamreza Tabatabaie Majd, Tehran, Dr. Afshar's Endowment Foundation, 1999/ 1378.
Geoffrey, Roberts, Taʾrikh wa Rawāyat (The History and Narrative Reader), trans. Jalal Farzaneh Dehkordi, Tehran, Imam Sadiq University, 2010/ 1389.
Ibn Athīr, Taʾrikh-i kāmil-i buzurg-i Islām wa Iran, trans. Abbas Khalili & Abu al- Qasim Halat, Tehran, ʿIlmī, 1992, 1371.
Iskandar Beg Turkoman, Taʾrikh-i ʿĀlam- ārā-yi ʿAbbāsī, Revised by Iraj Afshar, Tehran, Amīr Kabīr wa kitāb furūshī-yi taʾyīd Iṣfahān, 1955/ 1334.
Jafarian, Rasul, “Zāyča- nāma niwīsī wa Tāliʿ- bīnī dar taʾrikh mā (guzārishī az čand Zāyča- nāma az khāndān-i Mahdī ḳulī khān ḳummī)”, website:
http://khabaronline.ir/detail/364349/weblog/jafarian, 2014/ 1393.
Ḳāḍī Aḥmad b. Sharaf al- Dīn al- Ḥusayn al- Ḥusaynī al- Ḳumī, Khulaṣat al- Tawārīkh, Revised by Ehsan Eshraghi, Tehran, University of Tehran, 1984/ 1363.
Khūrshāḥ b. Ḳubād al- Ḥusaynī, Taʾrikh Ilčī-yi Niẓām-shah, Revised by Muhammad-Reza Nasiri & Koi chi Haneda, Tehran, Andjuman Āthār wa Mafakhir-i farhangī, 2010/ 1389.
Kennedy, Edward Stewart, Pazhūhishī dar zīdj-hā-yi Dawra-yi Islāmī(A survey of islamic astronomical tables),trans. Muhammad Bagheri, Tehran, ʿIlmī wa Farhangī, 1995/ 1374.
Ibid, Studies in the Islamic Exact Sciences, Beirut, American University of Beirut, 1983/ 1361.
Ibid, Astronomy and Astrology in the Medieval Islamic World, London, Ashgate, 1998/ 1376.
Ḳumī, Abū Naṣr Ḥasan b. ʿAlī, al- Madkhal Ilā Aḥkām al- Nudjūm, Revised by Jalil Akhavan Zanjani,Tehran, Mīrāth-i maktūb & ʿIlmī wa Farhangī, 1996/ 1375.
Lockhart, Laurence, Inḳirāḍ-i silsila-yi Ṣafawiyya(The Fall of the Ṣafavī Dynasty and the Afghan Occupation of Persia), trans.Ismail Dowlatshahi, Tehran, ʿIlmī wa farhangī, 2004/ 1383.
Mir Muhammad Sadegh, Sayyed Saeed, “Taʾrikh-i ʿAbbāsī”, Dāʾirat al- Maʿārif-i Buzurg-i Islāmī.
Mīrzā Rafīʿā, Dastūr al- Mulūk, Revised by Muhammad Ismail Marchinkowski, trans. Ali Kord-Abadi, Prolegomena by Mansor Sifat Gol , Tehran, Markaz Asnād wa taʿrikh-i Dīplumāsī, 2006/ 1385.
Mīrzā Samīʿā, Tadhkira al- mulūk, Revised by Vladimir Minorsky, trans. Masoud Rajabnia, Prolegomena by Mohammad Dabeer Siyaqi, Tehran, Amīr Kabīr, 1989/ 1368.
Mullā Djalāl al- Dīn Muḥammad, Tuḥfa-yi Khānī, National Library of Iran,
Manuscript, No. 3017/3.
Mullā Muẓaffar Gunābādī, Tanbīhāt al- Munadjdjimīn, Malek National Library and Museum Of Iran, manuscript, No, 3107.
Muṣaffā, Abu al- Faḍl, Farhang-i Iṣṭilāḥāt-i Nudjūmī, Tehran, Mūʾassisa-yi Muṭāliʿāt wa Taḥḳīḳāt-i farhangī, 1987/ 1366.
Mustawfī, Hamdallāh, Taʾrikh-i Guzida, Revised by Abdolhossein Navaei, Tehran, Amīr Kabīr, 1985/ 1364.
Nallino, Carlo Alfonso, Taʾrikh-i Nudjūm-i Islāmī, trans. Ahmad Aram, Tehran, Bahman, 1970/ 1349.
Pingree, David, The Thousands of Abu Maashar, London, The Warburg Institute, 1968/ 1346.
Roberts, Geoffrey (ed.), The History and Narrative Reader, London.
Yamamoto, Keiji and Burnett, Charles, 2000, Abu Maashar on Historical Astrology, Leiden, Brill, 2001/ 1379.
Rustam al- Ḥukamā, Muḥammad Hashim Āṣif, Rustam al- Tawārīkh, Revised by Mitra Mehrabadi, Tehran, Dunya-yi kitab, 2003/ 1382.
Rūzbihān Khundjīʿ, Faḍlullah, Taʾrikh-i ʿālam-ārā-yi Amīnī, Revised by Muhammad Akbar Ashigh, Mīrāth-i Maktūb, Tehran, 2003/ 1382.
Shahmardān Ibn Abī al- Khayr Rāzī, Rawḍat al- Munadjdjimīn, Revised by Jalil Akhavan Zanjani, Library, Museum and Document Center of Iranian Parliament & Mīrāth-i maktūb, Tehran, 2003/ 1382.
Taghizadeh, Sayyed Hassan, Bīst maḳāla-yi fārsī, trans. Ahmad Aram & Kavus Jahandari, Tehran, Bungāh-i tardjuma wa nashr-i kitab, 1967/ 1346.
Taghizadeh, Sayyed Hassan, Maḳālāt-i taḳī-zāda( Gāh-shumārī dar Iran-i ḳadīm),Vol. 10, Iraj Afshar (as supervisor), Tehran, Shukūfān, 1978/ 1357.
Tankulūshā, Revised by Rahim Reza Zadeh Malek, Tehran, Mīrāth-i Maktub, 2005/ 1384.
ʿUtbī, Abī Naṣr Muḥammad b. ʿAbd al- Djabbār ʿUtbī, Taʾrikh-i yamīnī, Revised by Abu al- Sharaf Naseh Jrfadqany, ed. Jafar shoar, Tehran, ʿIlmī wa Farhangī, 1995/ 1374.
Valeh Qazvini, Mohammad Yusuf, Iran dar zamān-i Shāh ʿAbbās-i Duwwum, Revised by Muhammad Reza Nasiri, Tehran, Andjuman Āthār wa Mafakhir-i farhangī, 2003/ 1382.
Valeh Qazvini, Mohammad Yusuf, Khuld-i Barīn, Revised by Mir Hashem Mohaddes, Tehran, Dr. Afshar's Endowment Foundation, 1993/ 1372.
Vahid Qazvini,Muhammad Taher, Taʾrikh Djahān Ārā-yi ʿAbbāsī, Revised by Sayyed Saeed Mir Muhmmad Sadegh, Tehran, Institute for humanities and cultural studies, 2004/ 1383.
Van der Waerden, Bartel Leendert & Kennedy, Edward Stewart, Sāl “ʿālam-i pārsiyyān”,Farhang, No. 21-20, pp. 188-157, 1997/ 1376.
Winter, H. J. J. Winter, “ʿUlūm-i Iran dar Rūzigār-i Ṣafawiyyān”, The Cambridge History of Iran: The Safavids Period, trans. Yaghoub Azhand, Tehran, Djāmī, 2001/ 2004.
کلیدواژهها [English]
- Historiography
- Cosmology
- Astronomy
- Astrology
- Safavid Era